Wróć Z ŻYCIA TULIGŁÓW Źródła historyczne i legendy oTuligłowach
Źródła historyczne i legendy oTuligłowach PDF Drukuj Email
Wtorek, 29 Grudzień 2009 12:46


Tuligłowy
wieś położona w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Rokietnica. Położona na północnym skraju Pogórza Dynowskiego w odległości 19 km na południe od Jarosławia. W latach 1975 -1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Wieś ma bardzo ciekawą historię. Rejon Tuligłów zamieszkany był już w okresie średniowiecza. Jak mówi legenda w XIV wieku, w czasie straszliwych najazdów tatarskich na Podole mieszkańcy kresowego miasteczka Kudrenice opuścili swą siedzibę, by szukać bezpiecznego schronienia. Najcenniejszym przedmiotem, jaki przynieśli ze sobą był obraz Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia, pochodzący z kudrenickiego zamku. Tu, ponad 300 km od Kudrenic, wśród nieprzebytych lasów nie opodal góry Borusz udało im się wreszcie "przytulić głowy", pod nową osadą chat. Od tego określenia ma pochodzić nazwa wsi Tuligłowy. Tu też na topoli powiesili przyniesiony ze sobą obraz Niepokalanej Panienki, by stąd Maria czuwała i błogosławiła ich rodzinom. „Szybko rozchodziła się wieść o cudach i łaskach, jakie otrzymywali ludzie przy tym Obrazie, powieszonym na topoli. Potem na miejscu, gdzie stała stara topola, dziedzic Rudołowic i Tuligłów, Mikołaj Mzurowski, herbu Amadej, wybudował drewniany kościółek, pw. św. Mikołaja Biskupa, dokąd przeniesiono Obraz. Kaplica ta, początkowo włączona do parafii Rudołowice, od 1396 roku, dekretem biskupa przemyskiego Macieja, herbu Janina, stała się kościołem nowej parafii w Tuligłowach. W 1446 roku synowie pierwszego fundatora, Jan i Mikołaj, oddają świątynię w opiekę Kanonikom Grobu Chrystusowego (Bożogrobcom).W 1624 roku miał miejsce straszny najazd Tatarów na tereny ówczesnej Rzeczypospolitej, a zwłaszcza na Małopolskę. Jak głosi podanie - kościółek w Tuligłowach został spalony, a w pogorzelisku znaleziono nietknięty obraz Niepokalanej Panienki. Budowę nowego kościoła ukończono w 1629 roku.

W roku 1760 rozpoczęto pierwsze przygotowania do budowy nowego, murowanego i obszerniejszego kościoła. Na wiosnę 1768 roku poświęcono kamień węgielny pod budowę nowego kościoła, który ukończono w 1770 roku. Nowy kościół wraz z przylegającym do niego klasztorem, powstał w stylu barokowym i tak przetrwał do naszych czasów. Od początku XIX wieku, aż do roku 1971 Kustoszami Sanktuarium byli księża diecezji przemyskiej, a od 25 lipca 1971 opiekę nad parafią i Sanktuarium sprawują Księża Michalici".W ołtarzu głównym kościoła umieszczony jest słynący łaskami obraz M.B. Niepokalanego Poczęcia. Obraz o cechach bizantyńskich namalowany jest na desce lipowej i pochodzi z końca XV w. Obraz koronowany został w 1909 a Tuligłowy należą do licznie odwiedzanych sanktuariów maryjnych w Polsce.

Plan grodziska Borusz - źródło: www.tuliglowy.prv.pl Plan grodziska Borusz - źródło: www.tuliglowy.prv.pl

Na wzgórzu, 2 km na południe od wsi, w głębi lasów zlokalizowane jest wczesnośredniowieczne grodzisko "Borusz", jedno z lepiej zachowanych założeń obronnych. Wokół grodu, który mieszkańcy okolicy nie wiadomo dlaczego nazywali ariańskim zborem, osnutych jest wiele legend. Jedna z nich powiada, że było tu niegdyś miasto Borusz, które zapadło się pod ziemię. "Gdy w dzień Wielkiej Nocy przyłożysz ucho do ziemi, usłyszysz bicie zasypanych dzwonów". Inna legenda dowodzi, że wewnątrz góry są uwięzione czarownice, stąd wzgórze nazywane jest Górą Czarownic. Aż dziw bierze, że tysiąc lat temu, w tak odludnym i trudno dostępnym miejscu, mogli żyć ludzie.

Grodzisko stanowiące jedno z lepiej zachowanych wczesnośredniowiecznych założeń obronnych położone jest na zachodnim cyplu sporego wzniesienia usytuowanego w widłach dwu potoków a stanowiącego boczne ramię położonego dalej na wschód wzgórza wysokości 383 m. Na wierzchowinie zachował się dobrze czytelny zarys fortyfikacji, wałów i fos, obejmujących gród oraz podgrodzia. Właściwy gród w kształcie nieregularnego owalu usytuowany jest na skraju kulminacji na wysokości 303-324 m, wznoszącej się około 100 m ponad doliną. Jego majdan o powierzchni blisko 0,5 ha otacza wał obwodowy wysokości około 1,5 m. Od strony wschodniej wzmacniają go dodatkowo dwa wały pierścieniowe, a dalej dwa wały zaporowe, jeszcze stosunkowo wysokie (2-3m), od strony zewnętrznej poprzedzone wyraźnymi zagłębieniami dawnych fos. Odcinają one warownię od łatwo dostępnej wierzchowiny wzniesienia. Pomiędzy wałami grodu właściwego i wałami zaporowymi, znajduje się krótki wał poprzeczny, zapewne strzegący dawnej bramy. W przestrzeniach między wałami usytuowane były podgrodzia. Istniejące do dziś źródła zaopatrywały mieszkańców w wodę.W latach pięćdziesiątych i na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku na terenie grodziska przeprowadzono badania archeologiczne. Znaleziono resztki chat i duże ilości zabytków ruchomych (m.in. noże, radlice, krzesiwa, ostrogi, podkowy, groty i ceramika). Na ich podstawie archeolodzy wyróżniają dwie fazy zasiedlenia grodu, pierwsza obejmująca VII- IX wiek, druga od połowy IX do XI wieku. Początkowo była tu osada otwarta, a dopiero potem gród. Wały miały konstrukcję drewniano - ziemną, a od zewnątrz obłożone były kamieniami. W XI stuleciu, z niewiadomych przyczyn, nastąpił upadek grodu. Grodzisko to, jak wskazują badania należało do Grodów Czerwieńskich i było pierwotnie zamieszkałe przez plemię Lędzian /Lechitów/., być może stanowił ośrodek lokalnej społeczności, upadł po zajęciu jego terytorium przez Ruś. Mieszkańcy odnalezionych 20 chałup utrzymywali przyjazne kontakty z Pieczyngami, którzy nas wtedy oddzielali od Rusi Kijowskiej.

Do wzniesienia z resztkami grodu można łatwo dojechać lokalnymi drogami od strony Tuligłów lub Węgierki. Na polanie, u podnóża wzgórza, jest tablica wskazująca jego położenie.

W dolnej, wschodniej części wsi zachowały się obwarowania obronne z XVII w. Obiekt był prawdopodobnie dworem obronnym otoczonym fortyfikacjami z 4 kwadratowymi ziemnymi bastionami, z których zachowały się trzy. Nie znaleziono żadnych przekazów w źródłach, jakie było przeznaczenie obiektu i kto go zbudował. Jedna z teorii głosi, że warownię i drewniany dwór obronny zbudowali Krasiccy po najeździe tatarskim w 1624 r. Według miejscowej legendy chronili się tam przed Tatarami i Szwedami chłopi wraz z bydłem oraz panowie z pobliskiego folwarku. Piwnica mogła służyć jako składowisko amunicji i broni. Właśnie o takiej funkcji fortyfikacji mówią miejscowe legendy. Po wojnie znaleziono tu podobno szablę, którą jakiś miejscowy artysta przerobił na nóż stołowy. Inne opowieści mówią o pomniku rycerza na koniu stojącym nieopodal. Miał on z czasem runąć do potoku, ale grzbiet konia był jeszcze widziany, gdy rzeka podmywała brzeg. Świadczy to o dużym znaczeniu fortyfikacji dla miejscowej ludności.

Kapliczka św. Huberta

Na terenie naszego kraju znajduje się wiele kościołów i kaplic oraz niezliczona ilość kapliczek św. Huberta. Jedna z nich została zbudowana w lesie niedaleko miejscowości Tuligłowy, prawdopodobnie w osiemnastym wieku i była drewniana. Informacje na ten temat są skromne. W czasie drugiej wojny światowej kapliczka została mocno zniszczona i była celem dla radzieckich żołnierzy. Dopiero w 1980 r. została odbudowana przez pana Andrzeja Blajera (rodaka Tuligłów, obecnie mieszkańca Jarosławia) członka koła myśliwskiego „Ryś” w Pruchniku. Później z inicjatywy myśliwych, w tym samym roku, została uroczyście poświęcona. Koło Łowieckie „Ryś” Pruchnik coroczne polowanie hubertowskie rozpoczyna przy kapliczce św. Huberta, w lesie obwodu 49. Myśliwi podczas uroczystej odprawy opowiadają legendę o św. Hubercie, który szukając drogi powrotnej do domu, w mrocznej kniei zobaczył jelenia z jaśniejącym krzyżem w środku wieńca.

Źródło:

www.tuliglowy.prv.pl,

zamki.res.pl/tuliglowy.htm

www.krosno.lasy.gov.pl

 
Wróć Z ŻYCIA TULIGŁÓW Źródła historyczne i legendy oTuligłowach